Is nicotine verslaving erfelijk?

Prof. dr. Jacqueline Vink spreekt op 29 september haar inaugurale rede uit als hoogleraar met de leeropdracht Psychopathologie van kind & gezin aan het Behavioural Science Institute van de Radboud Universiteit. In deze column vast een voorproefje.

Stoppen met roken verlaagt genetisch risico op longkanker

Alle rokers verminderen hun kans op longkanker door te stoppen met roken. Maar voor dragers van risicovarianten op het gen CHRNA5 op chromosoom 15q25 is stoppen met roken extra gunstig. Dit gen geeft een groter risico op zowel longkanker als nicotineverslaving en minder stoppen met roken. Rokers met het risicogenotype die stopten met roken verlaagden hun kans op longkanker met de helft en wie toch longkanker ontwikkelde, deed dat 7 jaar later dan wie doorrookte, bleek uit een meta-analyse onder 12.690 (ooit)rokers met Europese voorouders.

Gedragsondersteuning en farmacotherapie voor rokers met COPD

Deze Cochrane review/ meta-analyse van Nederlandse bodem includeerde 16 studies met in totaal 1549 deelnemers en concludeerde dat verschillende combinaties van psychosociale ondersteuning en farmacotherapie bij rokers met COPD effectief zijn. Farmacotherapie met zeer intensieve gedragsondersteuning is vergeleken met placebo met zeer intensieve gedragsondersteuning zelfs 2,5 keer zo succesvol. Er is verder geen duidelijk voorkeur voor een bepaalde vorm van gedragsmatige of farmacologische ondersteuning.

Pleidooi voor brede licentie cytisine

Cytisine is een partiële agonist van de nicotinereceptor en lijkt in dat opzicht op het in Nederland veel voorgeschreven medicijn varenicline. Maar hoewel cytisine bewezen effectief is, kosteneffectief, betaalbaar (lees: meer dan 20 keer goedkoper dan varenicline) en goed wordt verdragen, is het maar in een beperkt aantal landen op de markt als stoppen-met-roken medicijn. Deze Editorial in Addiction roept op tot actie.

E-sigaret is risicofactor voor roken

Een longitudinale (!) schoolsurvey onder 1136 scholieren in Hawaii van gemiddeld 14,7 jaar bevestigde een al langer bestaande angst dat e-sigaret gebruik aanzet tot sigaretten roken. Juist de scholieren die een laag risico hebben om te gaan roken (dwz weinig rebels, met een lage intentie om te gaan roken en met veel ouderlijke steun) bleken op de tweede meting (een jaar na de eerste) vaker van een e-sigaret te zijn overgestapt op een reguliere sigaret.

Wat een halve kilometer extra tot tabaksverkooppunt kan doen

Een Finse studie onder meer dan 20.000 deelnemers onderzocht of de loopafstand tot een tabaksverkooppunt het rookgedrag bepaalt. Zij vonden dat een toename van 500 m tot het dichtstbijzijnde tabaksverkooppunt gepaard kan gaan met minimaal 16% meer kans om te stoppen met roken. Terugval in ex-rokers werd niet verhinderd door een grotere afstand.

Niet meer, maar juist minder hardcore rokers in Nederland

Tussen 2001 en 2012 daalde het percentage rokers in de algemene bevolking dat dagelijks gemiddeld 15 of meer sigaretten rookte, het voorgaande jaar niet probeerde te stoppen en dat in het komende half jaar ook niet van plan was (de "hardcore roker"), van 12,2 naar 8,2%. Anders dan vaak wordt gedacht, blijft dus niet "de moeilijk bereikbare groep" over.

Hollandse Nieuwe

Het Trimbos-instituut vatte de kerncijfers over roken onder volwassenen en jongeren in 2015 samen in een factsheet, waarin ook wordt uitgelegd welke bronnen leidend zijn.

Karin Hummel (CAPHRI Maastricht) constateerde dat ondanks herhaaldelijk veranderende regels over rookverboden in Nederland de sociale acceptatie van het verbod om te roken op openbare locaties de afgelopen jaren is gegroeid.

Zeena Harakeh (Universiteit Utrecht) concludeert dat de strategie waarbij een jongere die gestopt is met roken en dat op een bedekte manier vertelt in een groep met rokende peers, effectiever is om die peers over stoppen-met-roken te laten nadenken dan een directe strategie.

Harveen Ubhi (Maastricht University) vond dat het mogelijk is met een hoge inter-beoordelaarsbetrouwbaarheid potentieel nuttige gedragsveranderingstechnieken op te sporen in stoppen-met-roken apps voor smartphones.

Anneke de Graaf (Radboud Universiteit) vond dat voor laagopgeleide adolescenten het gebruik van audiovisueel voorlichtingsmateriaal over rookpreventie effectiever is dan schriftelijk voorlichtingsmateriaal.

Het CPB toont in een discussion paper dat een "significant other" veel te vertellen heeft, maar niet over het roken van de geliefde. "Love conquers all but nicotine".

CDJA: verwijder tabaksartikelen uit supermarkten

De jongerenorganisatie van het CDA, de CDJA, roept de Tweede Kamer op om een besluit te nemen over een verbod op de verkoop van tabak in supermarkten. De jongeren vinden dat de verkoop van tabak zich tot tabaksspeciaalzaken zou moeten beperken.

EU geeft impuls aan bestrijding tabakssmokkel

Het WHO Protocol to Eliminate Illicit Trade in Tobacco Products (FCTC Protocol) is het eerste internationale verdrag dat de internationale smokkel van tabaksproducten wil bestrijden. Aan de aanbodzijde wordt er onder andere een wereldwijd tracking en tracing systeem ontwikkeld. Het protocol wordt van kracht als er 40 ratificaties zijn, maar het zijn er pas 18 en daarom roept de EU andere landen op het WHO verdrag te ondertekenen.

In de VS worden nu alle tabaksproducten door de FDA gereguleerd

Sinds juni 2016 kan de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) voor alle tabaksproducten regels opleggen, met name ter verbetering van de publieke gezondheid. Elektronische sigaretten, sigaren, waterpijp- en gewone pijptabak vielen nog niet onder de bevoegdheid van de FDA.

Landelijke themaweek 'NIX zonder ID'

Het Trimbos-instituut organiseert van 8 t/m 14 september 2016 de themaweek 'NIX zonder ID'. Een week over naleving van de leeftijdsgrenzen voor tabak en alcohol. Bedoeld om een week lang, met alle stakeholders, extra aandacht te besteden aan het tonen van een legitimatiebewijs en het naleven van de leeftijdsgrens.

Inschrijven voor Stoptober 2016 start op 9 september

Stoptober is een jaarlijks terugkerend, gezamenlijk stoppen-met-roken moment van 28 dagen in oktober. Deelnemers krijgen positieve, motiverende feedback via een app en wisselen onderling ervaringen uit op Facebook. In 2014 deden ruim 38.000 mensen mee, in 2015 meer dan 70.000. Rokers kunnen zich vanaf 9 september inschrijven.

Radboud Blog over Roken, Alcohol en Drugs

Sinds april 2016 verschijnt de RAD Blog, een blog met toegankelijke teksten over recent onderzoek naar Roken, Alcohol en Drugs. De RAD Blog is een initiatief van de Radboud Universiteit met medewerking van het Trimbos-instituut. Een groep enthousiaste wetenschappers deelt recent onderzoek op een begrijpelijke manier met de lezer.

Stopstone: de app voor jonge stoppers

Deze gratis app, geschikt voor Android en iOS, is speciaal ontwikkeld om jongeren te motiveren en helpen om een stoppoging vol te houden, juist omdat er voor deze groep relatief weinig passende interventies voor handen zijn.

(Ex)rokers gezocht met ervaring met SMR apps of internethulp

Het Trimbos-instituut heeft een enquête uit staan met als centrale vraag: Welke ervaringen hebben (ex)rokers met e-mental health programma's of interventies via een smartphone ter ondersteuning bij het stoppen met roken? De online vragenlijst kan tot eind september (anoniem) worden ingevuld.

Merknamen mogelijk van Nederlandse sigarettenpakjes af

De ministeries van Volksgezondheid en Economische Zaken bestuderen de mogelijkheid om sigarettenpakjes in de toekomst grotendeels blanco en zonder grote merknamen op de markt te brengen ('plain packaging'). Voor 1 oktober moet duidelijk zijn waar het kabinet voor kiest.

Binnenlandse bijeenkomsten

13 oktober (10-16 uur) komt de Amerikaanse kinderarts Karen Wilson op het Trimbos-instituut spreken over de Amerikaanse aanpak van meeroken bij kinderen. Toegang €25. Accreditatie is aangevraagd bij het Kwaliteitsregister Stoppen met roken. Wilt u binnenkort het definitieve programma ontvangen, meldt u dan aan bij Danielle Branderhorst.

Training Cognitieve Gedragstherapie voor rookstopcoaches, 14 oktober, 4 november en 18 november 2016, Rode Kruis Ziekenhuis, Beverwijk

Op 10 november vindt het 26ste Forum Alcohol en Drugs Onderzoek plaats. Locatie: Zaalverhuur 7, Boothstraat 7, Utrecht

Op 10 februari 2017 houdt het Nederlands Netwerk voor Tabaksonderzoek (NNvT) een congres bij De Zilveren Vosch te Utrecht

Buitenlandse bijeenkomsten

SRNT Europe, 8-10 september 2016, Praag, Tsjechië

The E-Cigarette Summit 2016: 17 november 2016, the Royal Society, London, UK

SRNT 23rd Annual Meeting, 8-11 maart 2017, Firenze Fiera Congress & Exhibition Center,  Florence, Italië

2017 National Conference on Tobacco or Health, 22-24 maart 2017, Austin, TX, USA

7th ECToH (European Conference on Tobacco or Health), 23-25 maart 2017, Oporto, Portugal