Toch is er hoop

Binnen het UMC Utrecht houdt Reinier Haneveld zich bezig met de Sociale Geneeskunde, een vakgebied dat de maatschappij verbindt met de klinische geneeskunde. In deze column illustreert hij de ondergeschoven plaats van maatschappelijke vraagstukken binnen de medische opleiding, met een speciale aandacht voor roken.

Stoppen met roken te weinig aan bod in opleiding verpleegkunde

Minder dan 40% van de student verpleegkundigen in de VS vindt dat ze genoeg onderwijs krijgen over hulp aan patienten om te stoppen met roken. Ook hebben ze te weinig kennis over alternatieve tabaksproducten. Een belangrijkere plaats voor roken binnen het curriculum zou de kennis kunnen verbeteren.

Effect e-sigaretten verschilt tussen volwassenen en jongeren

Twee prospectieve studies in het Verenigd Koninkrijk lieten zien dat het gebruik van e-sigaretten geassocieerd was met een groter aantal jongeren dat begon met het roken van tabak. Een meta-analyse ondersteunde dit en suggereert dat gedrag en verslaving aan nicotine bij gebruik van e-sigaretten en  roken van tabak vergelijkbaar zijn, waardoor de overstap gemakkelijker gaat. Echter, voor volwassenen blijkt dat e-sigaretgebruikers succesvoller zijn in het stoppen met roken.

Films gehuld in rook

In de VS is de daling van het aantal films voor jongeren waarin wordt gerookt tot stilstand gekomen. Als deze afname was doorgezet, waren alle films voor jongeren rookvrij in 2015. Vooral jonge mannen hebben behoefte om te roken direct na het zien van rookscenes in films, blijkt uit Zuid-Koreaans onderzoek. Deze behoefte was minder wanneer deelnemers beter op de hoogte waren van de risico's van roken. Een leeftijdsgrens van 16 jaar of ouder voor films waarin wordt gerookt zou een deel van de oplossing kunnen zijn.

Rokers met psychische aandoening kunnen goed geholpen worden

Patienten met een psychische aandoening blijven meer roken dan de algemene bevolking, maar willen wel even graag stoppen. Een Amerikaanse review benadrukte dat roken de concentraties van psychofarmaca kan beinvloeden en het risico op zelfmoord nog meer verhoogt, dus behandeling van roken is belangrijk. Een meta-analyse van 18 studies concludeerde dat deze patienten goed geholpen kunnen worden met de standaard interventies voor rokers, zoals bupropion en varenicline. 

Wisselen van stop methode kan roker helpen na een terugval

Rokers die terugvallen tijdens een stoppoging met nicotinepleisters hebben geen grotere kans op stoppen met roken, of ze nu wel of niet doorgaan met het gebruik van pleisters. Ander onderzoek suggereert dat deze rokers succesvoller zijn wanneer zij wisselen van stopmethode bij hun volgende stoppoging.

Hollandse nieuwe

Charles Agyemang (AMC) toonde aan dat in de HELIUS studie etnische minderheden vaker rookten en minder vaak stopten en pleit daarbij voor anti-rookbeleid dat specifiek gericht is op deze minderheden. 

Sophie Akkermans (Radboud Universiteit) demonstreerde dat roken leidt tot een dunnere frontale cortex in jonge rokers met of zonder ADHD, maar dat roken geen effect heeft op de ontwikkeling van ADHD.

Nadine Berndt (Open Universiteit) laat zien dat telefonisch contact en face-to-face contact bij patienten met coronaire hartziekten beide effectief zijn bij het stoppen met roken.

Jeroen Bommele (Trimbos-instituut) heeft gedemonstreerd dat een online interventie speciaal gericht op zware rokers deze rokers meer open stelt voor informatie over stoppen met roken.

Piet van den Brandt (Universiteit Maastricht) toonde aan dat roken voor de menopauze een risicofactor is voor borstkanker, maar na de menopauze verdwijnt dit effect en zou roken zelfs kunnen beschermen tegen borstkanker.

Anne Havermans (Universiteit Maastricht) heeft laten zien dat bij rokers die 10 uur niet hebben gerookt de visuele cortex sterker reageert bij beelden van rook-gerelateerde objecten dan bij neutrale objecten.

Kim de Jong (UMCG) heeft laten zien dat genetische processen betrokken bij COPD mogelijk ook een rol spelen in verminderde longfunctie door passief roken.

Jessamina Lie (Universiteit Maastricht) waarschuwt dat de tabaksindustrie de mogelijkheid heeft beleidsinvoering te vertragen door het aanvoeren van een grote hoeveelheid argumenten en illustreert de inhoudelijke verandering van tabaksindustrie argumentatie (nu gefocust op illegale handel) tegen beleidsbeslissingen.

Tinne Mertens (LUMC) toonde aan dat sigarettenrook zorgt voor een toename van de expressie van genen betrokken bij ontstekingsprocessen in astma.

Isabelle Munsterman (Radboud Universiteit) toonde aan dat leverfibrose verergert bij roken, maar kon dit niet relateren aan histologische veranderingen in niet-alcoholische steatohepatitis.

Maurice de Ronde (AMC) demonstreerde dat roken leidt tot een toename van microRNA dat geassocieerd is met een verhoogd risico op atherosclerose.

Mieke Schulte (UvA) toonde aan dat glutamaat concentraties in hersengebieden betrokken bij impulsiviteit verschilden tussen sigaretrokers en rokende "poly-drugsgebruikers" tegenover gezonde personen, maar er was geen correlatie met impulsiviteit. 

Brigit Toebes (RUG) pleit voor een grotere focus op kinderrechten binnen het opstellen van tabaksbeleid, met de gezondheid van kinderen en bescherming tegen de schade van roken voorop.

Marlies Wakkee (Erasmus MC) beschrijft hoe kan worden omgegaan met bias binnen observationele studies naar de effecten van roken.

Alet Wijga (RIVM) liet zien dat ouders van een kind met astma bereidwilliger zijn om te stoppen met roken binnenhuis dan wanneer hun kind geen astma heeft.

In de startblokken

Oproep aan de JGZ: Hoe kunnen we u helpen bij het bespreekbaar maken van (mee)roken van kinderen met ouders of het beleggen van dit thema in uw organisatie? Vul de korte vragenlijst in (5 min) op http://trimbos.nl/JGZ.

Lopende zaken

Vanaf 8 september 2017 start voor de vierde keer de campagne Stoptober. Zorgprofessionals kunnen een toolkit met posters en flyers bestellen.

Sjoemelsigaret centraal in de strafzaak tegen de tabaksindustrie. De term 'sjoemelsigaret' slaat op de kleine gaatjes die tabaksfabrikanten in de filters van sigaretten maken.

Aesculaap heeft de routekaart Stoppen met Roken uitgebracht die doktersassistenten informatie geeft over richtlijnen en mogelijkheden tot begeleiding voor patienten die willen stoppen met roken.

Longarts Pauline Dekker en bedrijfsartsen Ron Tewarie en Marcel de Ree vertellen in een NTvG interview hoe zij rookstopprogramma's toepassen om werknemers te helpen stoppen met roken.

Uitstalverbod tabaksproducten in supermarkten vanaf 2020

Met de aanname van het amendement display ban (uitstalverbod) is het uitstalverbod onderdeel van de Tabaks- en rookwarenwet geworden. De regering wil het uitstalverbod vanaf 2020 in supermarkten en vanaf 2022 bij de overige verkooppunten (behalve fysieke speciaalzaken) laten ingaan. Op 7 juli 2017 is de internetconsultatie van dit voorstel online gezet (www.internetconsultatie.nl). Er kunnen tot 3 september reacties gegeven worden.

RIVM doet onderzoek naar Heatstick

Op verzoek van de regering doet het RIVM onafhankelijk onderzoek naar de schadelijke effecten van de HeatStick. De uitkomsten worden in het najaar van 2017 verwacht. Vooralsnog wordt de HeatStick als een rookloos tabaksproduct beschouwd. 

FDA wil nicotine limiet in sigaretten

De Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) wil alleen tabaksproducten toe gaan laten met een niet-verslavende hoeveelheid nicotine. Het doel hiervan is om verslaving van sigaretten terug te dringen en mensen te behoeden van ziekte of dood door roken. Deze aankondiging heeft er toe geleid dat meerdere landen, waaronder Canada, Finland en Nieuw-Zeeland, nu overwegen een nicotine limiet te introduceren voor sigaretten.

Groot-Brittannië wil in 2022 eerste rookvrije generatie hebben

In de nieuwe nota over het tabaksbeleid stelt de Britse regering concrete doelen om de eerste rookvrije generatie van het land te verwezenlijken. In 2022 moet het aantal 15-jarigen dat rookt zijn teruggebracht van 8 naar 3%, het aantal volwassen rokers van 15,5 naar minder dan 12%.

MPOWER-maatregelen wereldwijd meer toegepast

In het nieuwe tweejaarlijkse rapport van de WHO over de tabaksepidemie wordt gerapporteerd dat 43% van de wereldbevolking anno 2017 beschermd wordt door een of meer MPOWER-maatregelen op het hoogste niveau. Dat is zeven keer zoveel als in 2007.

Draagvlak voor rookvrije sport groeit

Het aantal sportclubs met een rookvrij beleid voor kinderen is de afgelopen jaren gestegen tot bijna 140. Op 21 augustus 2017 werd bekend dat de landelijke sportbonden KNVB, KNHB en KNKV zich aansluiten bij de beweging voor een rookvrije generatie en zich gaan inzetten voor rookvrije sportterreinen.

Nederlanders willen zélf bijdragen aan een Rookvrije Generatie

Om kinderen te beschermen tegen sigarettenrook wil een meerderheid (52%, 2017) van de Nederlanders zich inzetten om plekken waar veel kinderen komen rookvrij te maken. Dat blijkt uit onderzoek van Kantar Public in opdracht van KWF Kankerbestrijding.

Woningcorporatie komt met eerste rookvrije studentenflat

In een nieuw Amsterdams studentencomplex van woningcorporatie De Key mogen huurders geen sigaretten meer opsteken. Het is een landelijke primeur bij een woningcorporatie.

Driekwart Amsterdammers voor terugdringen roken in openbare ruimte

Dat blijkt uit onderzoek van OIS, het statistiekbureau van de gemeente. 38% van de Amsterdammers denkt meer aan maatregelen in algemene zin, 35% ziet meer in het beperken van roken op specifieke locaties. Speeltuinen en zwembaden worden het vaakst genoemd door wie roken wil terugdringen.

In Frankrijk gaat de prijs van een pakje sigaretten naar 10 euro

De prijs van een pakje sigaretten gaat in Frankrijk in de komende drie jaar tijd van 7 naar 10 euro. Met de aangekondigde accijnsverhoging laat de regering van president Macron zien dat zij de tabaksontmoediging serieus wil aanpakken.

Volgende nieuwsbrief

De volgende nieuwsbrief komt uit op dinsdag 10 oktober. Kopij kan worden aangeleverd tot woensdag 4 oktober 12.00. 

Binnenlandse bijeenkomsten

22 september 2017: Mini-conference: Self-help for smoking-cessation

Zelfhulp speelt een belangrijke rol bij het stoppen met roken. Welk aanbod is er? Wat wordt er nog ontwikkeld? Hoe zit het in het buitenland? Dit en meer komt aan het bod tijdens een (Engelstalige) mini-conferentie over zelfhulp. Locatie: Trimbos-instituut in Utrecht. Accreditatie: aangevraagd bij het kwaliteitsregister Stoppen met Roken. Kosten: geen. Aanmelden kan hier.

4 oktober 2017: Ambassadeursconferentie Rookvrije Start

De Ambassadeursconferentie Rookvrije Start is voor de verschillende zorgprofessionals die (aanstaande) ouders willen helpen bij het stoppen met roken. Locatie: De Observant te Amersfoort.

23 november 2017: Forum Alcohol en Drugs onderzoek (FADO)

Het FADO is een belangrijk nationaal platform voor de presentatie van onderzoek naar het gebruik van alcohol, drugs en roken.

Buitenlandse bijeenkomsten

48th Union World Conference on Lung Health, 11-14 oktober 2017, Expo Guadalajara Convention Centre, Jalisco, Mexico.

SSA Annual Conference 2017, 9-10 november 2017, Crowne Plaza, Hawthorn Square, Forth Street, Newcastle upon Tyne, Engeland.

The E-Cigarette Summit 2017, 17 november 2017, Royal Society, Londen, VK.

SRNT 24th Annual Meeting, 21-24 februari 2018, Hilton Baltimore, Baltimore (MD), VS.

17th World Conference on Tobacco or Health (WCToH), 7-9 maart 2018, Kaapstad, Zuid-Afrika.

Gastredacteur

Deze nieuwsbrief is samengesteld en geschreven door Leon de Hoog, coassistent van de opleiding Selective Utrecht Medical Master aan het UMC Utrecht.