Internationale samenwerking tegen tabak

Chanella Mackay, senior beleidsmedewerker bij het ministerie van VWS, reflecteert in deze column op de internationale netwerken waarin op vele terreinen wordt samengewerkt om tabaksgebruik terug te dingen.   

Nederland stijgt op de Tobacco Control Scale 2016

Op 23 maart 2017 werd de Tobacco Control Scale 2016 gepresenteerd. Nederland steeg van de 13e plaats in 2013 naar 9e plaats in 2016. Het Verenigd Koninkrijk, Ierland en IJsland doen het onverminderd goed en voeren de lijst aan; Duitsland en Oostenrijk zijn hekkensluiters. Op de nieuw gelanceerde website van de TCS zijn ook alle vorige edities te vinden.

Wereldwijd relatief minder dagelijkse rokers, ziektelast blijft groot

Dat zijn de voornaamste conclusies uit de Global Burden of Disease Study 2015. In 2015 was het totaal aantal dagelijkse rokers in 195 landen circa 1 miljard. Al is er sprake van een daling, het gaat nog steeds om 25,0% van de mannelijke en 5,4% van de vrouwelijke wereldbevolking. De wereldwijde sterfte aan tabaksgerelateerde aandoeningen ligt jaarlijks op 6,4 miljoen - een toename van 4,7% vergeleken met 2005. Meer dan de helft van de sterfgevallen komt uit China, India, de VS of Rusland.

Roken door aanstaande moeders

Foetaal gewicht en buikomtrek zijn in het derde trimester significant kleiner bij kinderen van rokende moeders. In het eerste trimester lijkt de groeiachterstand nog niet zichtbaar. Er zijn verder aanwijzingen dat meeroken leidt tot achterblijvende hoofdomtrek. Bij stoppen met roken voor of aan het begin van de zwangerschap volgt de foetale groei een normale curve.

Ook zijn de lichamelijke gevolgen van roken op moeder en kind op een rij gezet. Bij de moeder treden veranderingen op in het immuunsysteem, worden hormonale afwijkingen gezien, en zijn er stofwisselingsveranderingen die kunnen leiden tot insuline-ongevoeligheid. Voor het kind is naast groei ook aanleg van een goede placenta bemoeilijkt; na de geboorte zijn er vaker hartafwijkingen, hogere bloeddruk, ontwikkelingsstoornissen en wiegendood. Een andere studie bevestigt een 10% hoger relatief risico op hartafwijkingen bij baby's van rokende moeders.

Hollandse nieuwe

Mirjam Severs (UMCU) toont aan dat roken leidt tot hogere zorgkosten en een lagere kwaliteit van leven bij patienten met inflammatoire darmziekten.

Judith Vonk (UMCG) beschrijft een mogelijke interactie tussen roken en bepaalde genen, die zou kunnen bijdragen aan het ontwikkelen van astma op volwassen leeftijd.

Dennis de Ruijter (CAPHRI) concludeert dat praktijkondersteuners zich nog beter aan Evidence Based stoppen-met-roken-richtlijnen kunnen houden.

David Blok (Erasmus MC) concludeert dat roken invloed heeft binnen sociale netwerken, en dat interventies op netwerkniveau (gezin, vrienden) zodoende effectief kunnen zijn.

Erna Krusemann (RIVM) onderzoekt de drempelwaarden waarmee mentholsmaak onderscheiden kan worden in tabak.

Robert van de Graaf (VNN) stelt dat gedragsmatige begeleiding de basis is van hulp voor mensen die willen stoppen met roken, en beschrijft waar dit mee kan worden aangevuld.

Marc Willemsen (CAPHRI, Maastricht Universiteit) beschouwt de ontwikkelingen in de beleidsmaatregelen voor tabaksontmoediging in de afgelopen decennia en kijkt vooruit naar zinvol beleid voor de toekomst.

Marcel Verweij (Wageningen Universiteit) concludeert dat de overheid met een actief anti-rookbeleid in de eerste plaats morele verantwoordelijkheid neemt, maar niet de burger ontslaat van verantwoordelijkheden.

Petra Hopman (Trimbos-instituut) geeft een overzicht van feiten rondom rokende jongeren en meeroken door kinderen.  

Karin Monshouwer (Trimbos-instituut) beschrijft de relatie tussen roken en depressie.

Marlous Tuithof (Trimbos-instituut) concludeert dat tussen 2003 en 2015 het percentage scholen waar leerlingen nergens meer op het schoolterrein mogen roken steeg van 9% naar 58%.

In de startblokken

Op 3 april is een nieuw digitaal platform online gegaan met als doel kennisuitwisseling tussen zorgprofessionals die zich bezighouden met stoppen met roken. Klik hier voor de promotiefolder.

In Den Haag en Utrecht starten Indigo Haaglanden en Jellinek na de zomer Wijkchallenges om kwetsbare gezinnen te stimuleren om te stoppen met roken.

Lopende zaken

De nieuwsbrief Rookvrij Opgroeien heet vanaf nu nieuwsbrief Rookvrije Start.

De website Vlaanderenstoptmetroken.be geeft meermaals per jaar een nieuwsbrief uit namens het Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie en Ziektepreventie (VIGeZ). Klik hier voor de nieuwsbrief van maart 2017.

Een viertal mobiele gezondheidsapplicaties voor stoppen met roken zijn beoordeeld op de website GGDAppStore.nl. Beoordelingscriteria zijn gebruiksvriendelijkheid, betrouwbaarheid, onderbouwing en privacy.

De pagina over tabak van Loketgezondleven.nl, onderdeel van het RIVM Centrum Gezond Leven, geeft handreikingen om een gezonde leefstijl te bevorderen en wordt regelmatig geupdate.

Gera Nagelhout (Maastricht University) heeft op de 7e ECToH-conferentie in Porto de 1e plaats behaald in de Young Professional Award.

Kim Romijnders (RIVM) won op dezelfde conferentie de Best Poster Prize met haar poster 'A qualitative assessment of determinants of e-cigarette use in the Netherlands'.

Verzoek Van Rijn: geen eigen risico SMR-interventie zwangere

Zorgverzekeraars gaan verschillend om met het eigen risico voor erkende stoppen-met-roken-hulp voor zwangere vrouwen. Het Ministerie van VWS vraagt aan de zorgverzekeraars dit eigen risico niet te vragen.

Roken in wachtrijen attractieparken verboden

Sinds 1 april mag in geen enkele wachtrij van de 21 grootste attractieparken in Nederland meer gerookt worden. Eerder was roken in overdekte wachtrijen al verboden. Doel is om vooral de jongste bezoekers beter te beschermen.

WHO World No Tobacco Day 2017

Het thema van de jaarlijkse World No Tobacco Day (31 mei) is 'Tobacco - a threat to development'. De WHO wil de gevaren van de tabaksindustrie voor duurzame ontwikkeling tonen, en maatregelen voorstellen die (lokale) overheden en de bevolking zouden moeten nemen om de problemen die tabak meebrengt het hoofd te bieden.

Roken: verborgen thema in de verkiezingsprogramma's

Hoe kan het dat je over het middel dat zorgt voor de meeste doden nauwelijks wat terugleest in de verkiezingsprogramma's van de politieke partijen? De krant Metro doorzocht de partijprogramma's en zette de standpunten op een rij.

KWF doet ook aangifte tegen tabaksindustrie

KWF Kankerbestrijding schaart zich aan de zijde van twee longpatienten en Stichting Rookpreventie Jeugd, die in september 2016 aangifte deden tegen vier grote tabaksfabrikanten. Het KWF verwijt de tabaksfabrikanten onder meer zware mishandeling met de dood tot gevolg, en valsheid in geschrifte. Het Openbaar Ministerie moet nu besluiten of zij de zaak aan de strafrechter zal voorleggen. Dit besluit kan nog enkele maanden duren.

Groningen eerste rookvrije regio van Nederland

Dat is het gezamenlijke doel van 10 vooraanstaande organisaties waaronder de Gemeente Groningen, de Rijksuniversiteit Groningen, voetbalclub FC Groningen, het UMCG en zorgverzekeraar Menzis. Nooit eerder werd er zo samengewerkt in Nederland om een regio rookvrij te maken.

Video: roken geen vrije keuze

Sick of Smoking bracht onlangs de video 'Roken? Dat is geen vrije keus!' uit, waarin wordt getoond welke invloed de tabaksfabrikanten hebben op het verslaafd maken en verslaafd houden, en hoe kinderen worden gezien als 'replacement smokers' - vervangers voor oudere rokers die overlijden.

Resultaten Scoren sluit zich aan bij Alliantie Nederland Rookvrij

Dat maakt Resultaten Scoren bekend in de eerste nieuwsbrief van 2017.

Clean Air Nederland: rookoverlast verbieden

De organisatie wil een rechtszaak aanspannen die rokende buren bij wet verplicht hun sigaretten of sigaren uit te maken wanneer dit tot overlast leidt.

Volgende nieuwsbrief

Nieuwsbrief nr. 4 staat gepland voor 23 mei. Deadline voor het indienen van onderwerpen is woensdag 17 mei, 12.00 uur.

Binnenlandse bijeenkomsten

Op 16 mei organiseert het Trimbos-instituut samen met het Kwaliteitsregister Stoppen met Roken de tweede (gratis) nascholingsavond over de wijzigingen in de recent herziene richtlijn Behandeling Tabaksverslaving. Dit is een herhaling van de volgeboekte avond van 30 maart j.l. Locatie: Trimbos-instituut, Utrecht. Aanmelden is nog mogelijk.

Op 31 mei organiseert de KNMG in samenwerking met VNN (Verslavingszorg Noord Nederland) het Symposium Maak de zorg rookvrij. Alle zorgprofessionals kunnen zich hiervoor inschrijven. Tijd: 15:30-20:30. Locatie: Domus Medica, Utrecht.

Buitenlandse bijeenkomsten

ENSP International Conference on Tobacco Control 2017, 24-26 mei 2017, Electra Palace, Athene, Griekenland.

DEBRA-symposium: Tobacco smoking and e-cigarette use in Germany: findings from a new national survey (DEBRA) in an international perspective. 30 juni 2017, Dusseldorf, Duitsland.

48th Union World Conference on Lung Health, 11-14 oktober 2017, Expo Guadalajara Convention Centre, Jalisco, Mexico.

The E-Cigarette Summit 2017, 17 november 2017, Royal Society, Londen, VK.

SRNT 24th Annual Meeting, 21-24 februari 2018, Hilton Baltimore, Baltimore (MD), VS.

17th World Conference on Tobacco or Health (WCToH), 7-9 maart 2018, Kaapstad, Zuid-Afrika.

Gastredacteur

Deze nieuwsbrief is samengesteld door gastredacteur Jeffrey van Putten, coassistent uit het Universitair Medisch Centrum Utrecht.