Na de storm

Volgens kinderarts Onno Graafland uit het Albert Schweitzer Ziekenhuis is de tijd rijp, rookvrij wordt steeds meer de standaard!

Stoppen met roken: wat werkt?

Als een doktersadvies of nicotine vervangende therapie niet beschikbaar is, zijn geschreven zelfhulp materialen altijd nog beter dan niks, volgens deze Cochrane Review.

Digitale interventies kunnen zwangeren effectief ondersteunen in stoppen met roken. Een meta-analyse toont dat interventies via de computer en via SMS de meest effectieve digitale interventies zijn en dat het grootste effect wordt verkregen als de interventie gebruik maakt van meerdere gedragsveranderingstechnieken.

Gaan enge plaatjes vervelen?

Volgens deze Europese studie treedt er zowel een algemeen gewenningseffect als een afbeelding-specifiek gewenningseffect op voor de shockerende plaatjes. Desalniettemin blijven waarschuwingsteksten en -afbeeldingen op sigarettenpakjes een effectieve beleidsmaatregel voor tabaksontmoediging, mits de afbeeldingen periodiek veranderd worden.

Te kleine baby’s

Ook deze meta-analyse van 124 studies bewijst: roken tijdens de zwangerschap is significant geassocieerd met baby's die klein zijn voor de zwangerschapsduur en bij de geboorte een kortere lengte en kleinere hoofdomtrek hebben. Naarmate de moeder meer rookte waren de effecten op de baby groter.

Hulpverleners spreken weinig over e-sigaret

Uit data van de zesde meting van de International Tobacco Control (ITC) survey (2016) in het VK, de VS, Canada en Australië blijkt dat 6,8% van de rokers die het afgelopen jaar een hulpverlener heeft bezocht sprak over e-sigaretten. Aan 2,1% van de rokers werd aangeraden e-sigaretten te gaan gebruiken.

Een simulatie cohort onderzoek uit de VS berekende dat de vroegtijdige sterfte afneemt met 5,4% (voor mannen geboren in 1962) tot 17,8% (voor mannen uit 1982) als volwassen rokers overstappen op e-sigaretten, maar de resultaten hangen wel sterk samen met de gekozen aannames.

Uit een Brits onderzoek blijkt dat slechts de helft van de rokers en ex-rokers denkt dat e-sigaretten minder schadelijk zijn dan conventionele sigaretten; twee derde denkt dat nicotine vervangende middelen minder schadelijk zijn. 

‘Hotspots’ met rokers

In Engeland zijn bewoners van een sociale huurwoning twee keer zo vaak roker als bewoners van andere typen huizen. Bewoners van een sociale huurwoning zijn zwaarder verslaafd, maar even gemotiveerd om te stoppen als bewoners in andere typen huizen. Ze doen zelfs vaker stoppogingen, maar deze zijn minder succesvol.

40 nieuwe plaatsen in het genoom die samenhangen met roken

Een meta-analyse met het DNA van meer dan 600.000 personen vond 40 nieuwe "single nucleotide variants" (SNPs) die geassocieerd zijn met beginnen met roken, het aantal sigaretten per dag, pack-years en stoppen met roken. De nieuw ontdekte loci kunnen in de toekomst helpen bij het beter begrijpen van de genetische oorzaken van rookgedrag.

Roken en psychisch functioneren

Een meta-analyse met studies vanaf 1946 vond een cross-sectionele associatie tussen langdurig tabaksgebruik en verhoogde impulsiviteit, aandacht, geheugen en zelfs een kleine associatie met intelligentie. Of roken de kip of het ei is, moet in toekomstig onderzoek nog duidelijk worden.

Schizofreniepatiënten zouden volgens de "zelfmedicatie hypothese" baat hebben bij roken; de nicotine zou ze helpen bij het verminderen van cognitieve beperkingen. Maar is dit wel echt zo? Deze meta-analyse toont aan dat mensen met schizofrenie die roken juist slechter scoren in bepaalde cognitieve taken dan mensen met schizofrenie die niet roken.

Maar wat is een goede strategie om mensen met een psychiatrische stoornis te helpen met het minderen van of stoppen met roken? De FDA (Food and Drug Administration) overweegt een nieuwe strategie: het nicotinegehalte in sigaretten verlagen tot een minimaal verslavend niveau. Volgens deze studie zorgt dit ervoor dat mensen met een psychiatrische stoornis minder roken, met hierbij minimaal tot geen onttrekkingsverschijnselen, psychiatrische symptomen of compensatoir roken.

De zaadkwaliteit van mannen

Onvruchtbaarheid bij mannen hangt volgens deze meta-analyse onder andere samen met tabaksgebruik. Roken is geassocieerd met een afname van het aantal en een toename van afwijkende spermacellen. Er werd geen associatie gevonden met de pH van het zaad en de motiliteit van de spermacellen.

Hollandse nieuwe

Petra Hopman (Trimbos-instituut) brengt in kaart waar verloskundigen tegenaan lopen bij het begeleiden van stoppen met roken onder zwangeren en vrouwen die borstvoeding geven én doet aanbevelingen tot verbetering.

Shahrzad Ilbegi (Radboud UMC, Nijmegen) toont aan dat middelenmisbruik en nicotineverslaving geassocieerd zijn met een negatieve uitkomst van ADHD.

Eline Meijer (Leiden UMC) analyseert de rollen van de drie actoren die verantwoordelijk zijn voor het stoppen met roken: de patiënt zelf, de arts en de overheid.

Eline Meijer beschrijft in een ander artikel dat een roker succesvol kan stoppen als hij zichzelf gaat zien als een niet-roker.

Dirk Jan van Mourik (Universiteit van Maastricht) schreef een blog over het nieuwe Nationale Preventieakkoord op de Tobacco Control website.

Simon Pouwels (Universiteit van Groningen) heeft onderzoek gedaan naar het serum sRAGE als biomarker voor COPD.

Jentien Vermeulen (Amsterdam UMC - UvA) ontkracht de zelfmedicatie hypothese door aan te tonen dat roken op termijn geen verlichting geeft van psychotische symptomen.

Lopende zaken

Rookvrije Generatie Awards

Kent u een persoon of organisatie die het afgelopen jaar impactvolle stappen heeft gezet op weg naar een Rookvrije Generatie? Meld de persoon, het initiatief of de organisatie voor 10 februari aan voor de Rookvrij Generatie Awards!

Persoonlijk Advies bij het Stoppen met roken

Met de online tool Persoonlijk Advies bij het Stoppen met roken (PAS) krijgen rokers advies op maat voor het stoppen met roken. Om dit programma te evalueren, wordt gezocht naar rokers die willen stoppen (vergoeding: een cadeaubon van 10 euro).

Deelnemer pensioenfondsen krijgt invloed op beleggingen

Een D66 Kamerlid heeft een wetsvoorstel ingediend waarmee de deelnemers van pensioenfondsen indirect invloed zouden krijgen op het beleggingsbeleid, waardoor bijvoorbeeld tabaksbedrijven kunnen worden uitgesloten. 

Verbod op tabaksautomaten en uitstalverbod in ontwerpbesluit

Op 19 december 2018 is het ontwerpbesluit ter wijziging van het Tabaks- en rookwarenbesluit naar beide Kamers gestuurd. Vanaf 2020 zullen tabaksautomaten verboden worden, wordt erop toegezien dat rookruimtes niet aantrekkelijker zijn dan ruimtes waar niet wordt gerookt en gaat het uitstalverbod voor supermarkten en andere verkooppunten in. Voor het uitstalverbod wordt een uitzondering gemaakt voor speciaalzaken die alleen rookwaren e.d. verkopen en voor kleine bestaande speciaalzaken met een maximale jaaromzet van €700.000 die tenminste 75% van hun omzet uit rookwaren halen. 

Belangrijke beleidsmaker VS tegen gebruik e-sigaret jongeren

De Amerikaanse Surgeon General constateert dat er in de VS sprake is van een enorme toename van het gebruik van de e-sigaret onder jongeren: in 2018 gebruikte al één op de vijf middelbare scholieren de e-sigaret. Met name de JUUL is populair; in de periode 2016-2017 steeg de verkoop ervan met 600%. Ouders, leraren en hulpverleners worden opgeroepen hiertegen in actie te komen.

Beleidsevaluatie: hogere prijzen door plain packaging in het VK

In tegenstelling tot wat de tabaksindustrie beweerde bij de invoering van plain packaging in mei 2017, zijn de prijzen van tabaksproducten in het Verenigd Koninkrijk sindsdien met 5% gestegen. De tabaksindustrie stelde dat die maatregel ervoor zou zorgen dat tabak goedkoper zou worden, omdat de prijs dan nog het enige middel zou zijn waarop de merken met elkaar zouden kunnen concurreren.  

Pensioenfondsen stappen uit tabaksindustrie

De vijf grootste pensioenfondsen van Nederland zijn gestopt met geld investeren in onder andere de tabaksindustrie. Deze vijf fondsen beheren zo'n 60% van al het geld dat in de Nederlandse pensioenfondsen zit.

Roken op de tribune

Inspecteurs van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit vonden in april een vloer bezaaid met sigarettenpeuken in de Johan Cruijf Arena. De Arena kreeg een boete omdat het stadion had verzaakt het rookverbod te handhaven, maar stapte naar de rechter omdat het rookverbod niet geldt in de open lucht, en de Arena een open dak heeft. Ze verloren echter het hoger beroep, want de tribunes zijn overkapt en de supporters zitten wettelijk gezien dus binnen.

Van joie de vivre naar verslaving

Floor Rusman stopte onlangs met roken en schrijft in de nrc over hoe rond haar dertigste verjaardag de sigaret veranderde van een symbool van joie de vivre naar een symbool van verslaving.

Trimbos-instituut rookvrij

Met ingang van 1 januari 2019 is het Trimbos-instituut een volledig rookvrije organisatie. Victor Everhardt, Wethouder Volksgezondheid van de Gemeente Utrecht, onthulde samen met Bert van der Hoek, voorzitter Raad van Bestuur van het Trimbos-instituut, het bord waarop staat dat het volledige Trimbosgebouw en -terrein rookvrij zijn.

Opvallende nieuwsartikelen in de buitenlandse pers

• Accijnsverhoging in Nieuw-Zeeland maakt prijs van pakje sigaretten omgerekend €23,80
• Israëlisch reclameverbod op tabak ingevoerd.
• New York verbiedt tabaksverkoop in drogisterijen.
• Tabaksleeftijd omhoog naar 19 jaar in Singapore.
• Vlaanderen verbiedt roken in auto in bijzijn van kinderen.

Binnenlandse bijeenkomsten

Geef kinderen in uw praktijk een rookvrije start, de geaccrediteerde bijeenkomst vindt plaats op dinsdag 29 januari van 17:30 tot 21:00 uur bij het Trimbos-instituut in Utrecht.

NNvT Congres op 15 februari 2019. Het Nederlands Netwerk voor Tabaksonderzoek (NNvT) Congres vindt voor de vijfde keer plaats en is dé bijeenkomst voor het uitwisselen van nieuwe onderzoeksresultaten op het brede terrein van tabaksonderzoek.

Buitenlandse bijeenkomsten/events

25th annual meeting of the Society for Research on Nicotine and Tobacco (SRNT), 20-23 februari 2019, San Francisco, VS

26th Nicotine Dependence Conference 2019, 20-21 mei 2019, Rochester, MN, VS.

The National Conference on Tobacco or Health (NCTOH) (USA), 27-29 augustus, 2019, Minneapolis, Minnesota, VS.

The 3rd E-Cigarette Summit USA, 29 april 2019, Washington D.C., VS.

World No Tobacco Day, 31 mei 2019.

SRNT 26th Annual Meeting, 11-14 maart 2020, Hilton New Orleans Riverside, New Orleans, VS.

Volgende nieuwsbrief

De volgende nieuwsbrief verschijnt op 26 februari 2019.

Gastredacteuren

Chiel Donkers en Josje Duvekot zijn de gastredacteuren van deze nieuwsbrief. Zij volgen de studie geneeskunde aan het UMC Utrecht.