Blog |

Wat is effectieve anti-tabakslobby?

wat-is-effectieve-anti-tabakslobby

Nederland kent vanaf de jaren zestig van de vorige eeuw vurige pleitbezorgers voor een tabaksvrij Nederland. Vanaf het prille begin was er al sprake van twee typen: zij die het spel spelen door het beleidsproces van binnenuit te beïnvloeden en zij die zich buiten de orde plaatsen en de harde confrontatie met tabaksindustrie en overheid opzoeken.

Beide benaderingen kunnen effectief zijn. En een goede landelijke lobby tegen het roken heeft beide nodig. Insider en outsider groepen vullen elkaar vaak aan in een good cop, bad cop-dynamiek. Sterker nog, zo’n landelijke lobby is het meest effectief als beide typen pleitbezorgers elkaar versterken, door goed samen te werken.

Nederland staat er al enige tijd goed voor: zowel de zogenaamde insider lobby als de outsider lobby is goed georganiseerd en effectief. Maar het kan ook wel eens wringen.

Insider lobby

Insider lobbygroepen worden geacht om het spel volgens de regels te spelen, waarbij ze kritisch en scherp kunnen zijn, maar wel binnen de lijntjes van de geschreven en ongeschreven regels van beleidsvorming moeten blijven.

De lobby van insider groepen is, indien goed en professioneel uitgevoerd, effectief in een land als Nederland waar beleidsbeslissingen doorgaans plaatsvinden na maatschappelijke consultatie en liefst worden voorbereid met ‘de polder’.

De insider lobby werd lange tijd uitgevoerd door de Stichting Volksgezondheid en Roken (STIVORO) en sinds 2013 door de Alliantie Nederland Rookvrij (ANR). Beide organisaties zijn opgericht door drie grote gezondheidsfondsen (KWF Kankerbestrijding, Hartstichting en Longfonds).

De ANR is een samenwerkingsverbond van ruim 150 maatschappelijke organisaties en is zeer succesvol gebleken in het mobiliseren van de samenleving rondom de wens om een Rookvrije Generatie te realiseren.

Overwinning op de tabaksindustrie

Een slimme en professionele ‘insiders’ lobby hielp in het verleden de goede krachten binnen de overheid op cruciale momenten aan een overwinning op de tabaksindustrie.

Ik heb dat vorig jaar uitgebreid beschreven in een boek over het Nederlandse tabaksbeleid. Zo kreeg Nederland uiteindelijk een sterk verbeterd tabaksbeleid in 2002 (rookvrije werkplek, verbod op tabaksreclame, campagnes) en is het Nationale Preventieakkoord voorzien van een omvangrijk maatregelenpakket.

Maatregelen tegen roken

Het Trimbos-instituut heeft geadviseerd bij de samenstelling van dat pakket:

  • De prijs van een pakje sigaretten gaat naar 10 euro
  • Tabak moeten uit het zicht van jongeren worden verkocht
  • Er worden neutrale verpakkingen ingevoerd
  • Sigarettenautomaten worden verboden
  • De plekken waar rokers nog een sigaret kunnen opsteken worden verder ingeperkt
  • Er gaat sinds lange tijd weer geïnvesteerd worden in confronterende mediacampagnes

 

Bekijk ons thema Roken & Tabak
Met feiten en cijfers over rookgedrag en dossiers over onder andere stoppen met roken, het Preventieakkoord en tabakpreventie op school
Thema Roken & Tabak

Outsider lobby

Outsider groepen spelen het spelletje niet mee en zijn onvoorspelbaar. Ze worden daarom door beleidsmakers niet beschouwd als legitieme stakeholders waarmee je moet onderhandelen bij het tot stand komen van nieuw beleid en ze worden ook niet als zodanig geconsulteerd. Ze zijn traditioneel sterk in agendering van een issue, en houden de daarbij betrokken partijen scherp.

De belangrijkste outsider groepen in Nederland zijn Clean Air Nederland (CAN), die opkomt voor de belangen van niet-rokers, en de Stichting Rookpreventie Jeugd (SRJ), opgericht door Wanda de Kanter en Pauline Dekker, longartsen uit Amsterdam.

Rechtzaken tegen de tabaksindustrie

Gemotiveerd door de dagelijkse confrontatie met longpatiënten zaagt SRJ al enige jaren onvermoeibaar aan de stoelen van de tabaksindustrie en zet ze alles op alles om bepaalde beleidsmaatregelen bij de overheid af te dwingen, desnoods via de rechter. Hun strijd is begrijpelijk en het is belangrijk dat hun gevoel van urgentie wordt uitgedragen en gevoeld.

De kracht van outsider groepen is dat ze meer mogelijkheden hebben om tabaksontmoediging op de maatschappelijke en politieke agenda te krijgen, bijvoorbeeld door de strategie van naming and shaming van personen die banden met de tabaksindustrie hebben en het aanspannen van rechtszaken.

De SRJ heeft het voor elkaar gekregen dat de overheid zich tegenwoordig goed lijkt te houden aan het internationale FCTC verdrag dat voorschrijft dat de overheid niet mag luisteren naar de lobby van de tabaksindustrie.

De lobby van de industrie is hierdoor ernstig verzwakt.

SRJ te activistisch?

Deze week was het opeens in het nieuws: Stichting Rookpreventie Jeugd is uit de Alliantie Nederland Rookvrij (ANR) gezet (Antirookclub zet longartsen buiten de deur). De aanpak van de stichting zou te activistisch zijn volgens een bericht in Trouw. 

Alle partijen die lid zijn van de ANR moeten zich conformeren aan eenzelfde visie en lobbystrategie. Daar ligt de kracht van de Alliantie immers. Die is gericht op het tot stand brengen van saamhorigheid en is eendrachtig rondom de gedeelde wens om de Routekaart naar een Rookvrije Generatie te volgen.

De aanpak is er op gericht om kinderen die vanaf 2017 zijn geboren, tijdens het opgroeien te beschermen tegen blootstelling aan tabaksrook en tegen de verleiding om te gaan roken. Hier stug en consequent aan vasthouden levert hoogstwaarschijnlijk op termijn veel op, maar het is óók een proces van lange adem en bereid zijn om het spel van insider lobby te spelen. 

Als outsider lobbypartij was en is de SRJ van onschatbare waarde voor de bewustwording rond roken en aanjagen van tabaksontmoediging. Gelukkig hebben de partijen inmiddels uitgesproken dat ze, daar waar dat mogelijk is, samen blijven werken. Dat is goed nieuws, want beide lobbystrategieën zijn hard nodig.

Auteur

Marc  Willemsen

Stuur een bericht aan contactpersoon Marc Willemsen
of bel +31 (0)30 – 2971(156)

Marc Willemsen
Programmahoofd Tabak