Voer voor historici

Anton Kunst, hoogleraar Sociale Epidemiologie aan de Universiteit van Amsterdam en auteur van ruim 300 artikelen, neemt ons mee naar het jaar 2043 en blikt terug op het uitdoven van de rookepidemie.

Roken kost de samenleving 1.436.000.000.000 dollar per jaar

Tabaksgebruik leidt tot hoge kosten, onder andere door verminderde productiviteit door ziekte en vroegtijdig overlijden en door direct aan zorg gerelateerde kosten, zoals diagnostiek en behandeling van roken-gerelateerde aandoeningen. Een Australisch artikel heeft een overzicht gemaakt van 63 studies, waaruit blijkt dat deze kosten per land in de miljoenen tot miljarden dollars reiken. Wereldwijd liep dat in 2012 op tot 1,436 triljoen dollar.

Verhoogd risico op chronische diarree bij rokers

Rokers hebben een hoger risico op microscopische colitis, een chronische ontstekingsziekte van de darm, die zich uit in diarreeklachten. Uit een analyse van 7 studies met in totaal ruim 250.000 deelnemers, blijkt dat huidige rokers een 2,99 maal en ex-rokers een 1,63 maal hoger risico hebben op deze aandoening dan niet-rokers. Hoe dat komt? Mogelijk verstoort roken de samenstelling van de darmbacteriën, wat leidt tot een verminderde beschermingsfunctie van de darmwand en ontstekingsverschijnselen.

Accijns meest effectieve tabaksontmoedigingsmaatregel

Een analyse van 13 systematische reviews en meta-analyses over (beleids)interventies bevestigt dat jongeren 2 tot 3 maal gevoeliger zijn voor veranderingen in de prijs van tabak dan de algehele bevolking. Uit een onderzoek van 10 Europese landen (waaronder Nederland) blijkt dat ook 50-plussers gevoelig zijn voor de prijs van tabak. Zo is het verhogen van de prijs geassocieerd met een vermindering van de prevalentie van roken. Deze associatie treedt met name op in populaties met een lager opleidingsniveau en de "jongere oudere" (50 - 65 jaar).

Langdurige dampers willen niet stoppen

Een enquête onder 347 Europese volwassen langdurige dampers liet zien dat 89% zichzelf verslaafd vindt aan de e-sigaret en slechts een derde overweegt te stoppen.

Britse data van ruim 248.000 13-15-jarigen tonen ten tijde van de ongereguleerde groei van de e-sigaret (2010-2015) een vertraging van de afname van het aantal regelmatig rokende jongeren, maar ook een (sterkere) vertraging van de afname van cannabis- en alcoholgebruik. De acceptatie van rookgedrag onder jongeren werd in deze periode echter snel minder en de studie concludeert dat de e-sigaret niet bijdraagt aan re-normalisatie van roken.

Feedback aan rokers met biomedische testen

Een Cochrane meta-analyse van 20 studies met in totaal 9.262 deelnemers vond geen bewijs dat biomedische testen (zoals CO-meting, longfunctie, vaatonderzoek en het genetische risico op longkanker) rokers aansporen tot stoppen met roken. De meeste studies hebben echter methodologische beperkingen.

Hollandse nieuwe

Masieh Abawi (Universiteit van Utrecht) concludeert dat de 1-jaars mortaliteit na een aortaklepvervanging via de liesslagader niet verschilt tussen ex-rokers en niet-rokers.

Brike Benedikter (Universiteit van Maastricht) toont aan dat met behulp van een techniek gericht op het in kaart brengen van eiwitten de stollingsbevorderende eigenschappen van sigarettenrook kan worden voorspeld.

Vicky Dellas (Mulier Instituut Utrecht) stelt vast dat een van de maatregelen uit het Nationaal Preventieakkoord, namelijk alle schoolterreinen in 2020 verplicht rookvrij te maken, op dit moment niet haalbaar lijkt.

Yogi Hale Hendlin (Erasmus Universiteit Rotterdam) laat zien dat de industriële productie van tabak significant bijdraagt aan klimaatvervuiling en dus meegenomen moet worden in klimaatanalyses.

Joris van Hoof (Universiteit Twente) concludeert dat de uiteindelijke naleving van de Tabakswet slechts rond de 49% bedraagt. 

Barbara Müller (Radboud Universiteit) toont aan dat sociale waarschuwingslabels op sigarettenverpakkingen geen effect hebben op de houding ten aanzien van roken bij tieners; dit in tegenstelling tot volwassenen.

Lotte van Nierop (RIVM) vond in 4530 door tabaksfabrikanten geregistreerde tabaksproducten (80% sigaren) 693 verschillende additieven, met grote variatie binnen en tussen de productgroepen sigaren, sigaretten, roll-your-own en pijptabak.

Kim Romijnders (RIVM) maakt het besluitvormingsproces van overstappers van sigaretten naar e-sigaretten inzichtelijk waarmee een gerichte communicatiestrategie kan worden ontwikkeld.

Tessa Scheffers-van Schayck (Trimbos-instituut) toont aan dat het rookgedrag van vrouwen vóór, tijdens en na de zwangerschap sterk samenhangt met het rookgedrag van de partner rondom de zwangerschap.

Els van Wijk (Universiteit van Amsterdam) stelt vast dat rokers met een lage sociaaleconomische status verschillende barrières ondervinden in toegang krijgen tot stoppen met roken ondersteuning.

Uit de Gezondheidsenquête/Leefstijlmonitor 2018 van het CBS, in samenwerking met het RIVM en het Trimbos-instituut, blijkt dat 22,4% van de volwassenen in 2018 rookte.

In de startblokken

Eind mei start NIX18 met de actie NIXzonderID met als doel jongeren bij de kassa te motiveren hun ID in de aanslag te houden bij de aanschaf van sigaretten of alcohol.

Op 1 april zijn de Zorgstandaard Tabaksverslaving (2019) en de aanbevelingen in een bureaukaart verschenen met daarin een beschrijving hoe de zorg zo optimaal mogelijk kan worden ingericht.

Lopende zaken

Marc Willemsen schreef een blog over verschillende invalshoeken voor een effectieve anti-tabakslobby.

Net als veel andere gemeenten streeft Amstelveen ernaar om rookvrij te worden. Zij hebben hiervoor onder andere een competitie voor jongeren opgezet om met behulp van de 'Stopstone app', ontwikkeld door het Trimbos-instituut, te stoppen met roken.

Per 20 mei 2019 gezondheidswaarschuwing geheel volgens richtlijn

Bij de invoering van de Tabaksproductenrichtlijn in 2016 werd een overgangstermijn van 3 jaar afgesproken met betrekking tot de plaatsing van de gecombineerde gezondheidswaarschuwing (met afschrikwekkende foto en waarschuwende tekst) op de achterkant van tabaksproducten. Vanaf 20 mei 2019 moeten die waarschuwingen bovenaan de voor-en achterzijde van een verpakkingseenheid zijn aangebracht.

Promotie van nieuwsoortige tabaksproducten (nog) niet verboden

In antwoord op Kamervragen schrijft staatssecretaris Blokhuis dat het reclame maken voor en het uitleg geven over tabaksproducten zoals verhitte tabak in tabaksspeciaalzaken niet verboden is. Er komen wel maatregelen die reclame voor tabaksproducten verder gaat beperken en nadere regels met betrekking tot de verhittingsapparaten zijn in de maak.

WHO: "tabakspromotie in auto- en motorsport tegengaan"

In reactie op recente ontwikkelingen in de auto- en motorsport, roept de WHO regeringen op om actief promotie en reclame van tabaksproducten te verbieden en doet ze een direct beroep op organisatoren van Formule 1 en MotoGP races om niet in zee te gaan met tabaksfabrikanten.

FDA gaat hard optreden tegen gearomatiseerde e-sigaretten

Omdat uit onderzoek blijkt dat de Amerikaanse jeugd op grote schaal e-sigaretten is gaan gebruiken, gaat de Food and Drug Administration (FDA) het tolerante beleid ten aanzien van gearomatiseerde e-sigaretten en sigaren veel strenger maken. E-sigaretten met aroma's van tabak, munt en menthol vallen er buiten.

Strijd tegen e-sigaret: smaakjes mogelijk verboden in de VS

In de Verenigde Staten wordt een nieuwe wet ingediend om toegevoegde smaken aan e-sigaretten te verbieden om deze zo minder aantrekkelijk te maken voor jongeren. Zie ook de CNN reportage in de link.

Miljardenboete voor tabaksfabrikanten in Canada

Drie sigarettenfabrikanten moeten een schadevergoeding van 11 miljard euro betalen aan meer dan 100.000 tabaksslachtoffers. Dat heeft het hof van beroep in Canada bepaald. Volgens de eisers wisten de bedrijven al sinds de jaren '50 dat roken kankerverwekkend is, maar hebben ze nooit gewaarschuwd voor de risico's.

Schotland zet stap naar leeftijdsgrens van 21 jaar

In het kader van het Schotse streven naar een rookvrije generatie in 2034, overweegt de Schotse regering om de legale leeftijdsgrens voor het kopen van tabaksproducten te verhogen naar 21 jaar, zoals het geval is in o.a. New York City.

Pauze vruchtbaarheidsbehandeling bij rokers

Gelre Ziekenhuizen Apeldoorn legt rokende stellen een pauze van drie tot zes maanden op, waarin ze onder begeleiding een serieuze stoppoging doen, voordat zij in aanmerking komen voor een vruchtbaarheidsbehandeling.

Rookvrij...

In zowel dierentuin Artis als op de campus van de Universiteit Twente mag niet meer gerookt worden. Daarnaast heeft de Zeeuwse gemeente Veere haar werknemers verboden onder werktijd te roken, maar stuit hierbij op verzet.

Binnenlandse bijeenkomsten

Nederlands Congres Volksgezondheid (NCVGZ) 2019, 11 april Jaarbeurs Utrecht, Track 'Samen op weg naar een Rookvrije Generatie'

Buitenlandse bijeenkomsten/events

26th Nicotine Dependence Conference 2019, 20-21 mei 2019, Rochester, MN, VS.

World No Tobacco Day, 31 mei 2019.

The National Conference on Tobacco or Health (NCTOH) (USA), 27-29 augustus, 2019, Minneapolis, Minnesota, VS.

19th SRNT Europe Conference, 12-14 september 2019, Meet Ullevaal, Oslo, Norway

The 7th annual UK E-Cigarette Summit,14 november 2019, The Royal Society, London

8th European Conference on Tobacco and Health (ECToH), 19 -22 februari 2020, Berlijn, Duitsland

SRNT 26th Annual Meeting, 11-14 maart 2020, Hilton New Orleans Riverside, New Orleans, VS.

De volgende nieuwsbrief...

...verschijnt op 21 mei 2019.

Gastredacteurs

Remi Vanmaris en Carlijn Vermeer zijn de gastredacteurs van deze nieuwsbrief. Zij volgen de studie Selective Utrecht Medical Master (SUMMA) aan het UMC Utrecht.