Als de rook om je hoofd verdwenen is: ‘Wat een opluchting’

De winnaar van de eerste Nationale Tabaksonderzoeksprijs, arts-onderzoeker Jentien Vermeulen, wijst op het grote belang van het stoppen met roken bij personen met een psychiatrische problematiek.

Welke interventie voorkomt terugval na stoppen met roken?
Om terugval bij rokers die gestopt zijn te voorkomen worden farmacotherapieën en gedragsinterventies ingezet. Een recente Cochrane Review suggereert dat vooral voortgezette behandeling met varenicline effectief is en in minder mate voorgezette behandeling met bupropion of nicotinevervangende middelen (NVM). Er werd geen evidentie gevonden voor de effectiviteit van gedragsmatige interventies bij terugvalpreventie. De bevindingen dienen met terughoudendheid te worden geïnterpreteerd.

Na 52 weken is de abstinentie voor varenicline 23%, voor bupropion 13% en voor NVM 8%. Voor deze middelen zijn blijvende abstinentiecijfers tot 52 weken follow-up uit klinische studies in een model gevat. Zo kan voor elk ondersteuningsmiddel op basis van elk willekeurig follow-up moment de blijvende abstinentie op elk ander willekeurig follow-up moment (max. 1 jaar) worden voorspeld.

Interventies gericht op het verbeteren van stoppen-met-roken ondersteuning door zorgverleners aan zwangere vrouwen toonden volgens een systematische review een geringe toename aan zorgcomponenten (5 A's).

Geen consensus over regulering van de e-sigaret
Uit een scoping review blijkt dat er wereldwijd door gezondheidszorgorganisaties een gebrek aan consensus is over de vraag of e-sigaretten bestaande strategieën voor tabakspreventie vergemakkelijken of juist bedreigen. Met name organisaties uit het Verenigd Koninkrijk bevelen rokers aan e-sigaretten als alternatief voor sigaretten te gebruiken. Organisaties uit de meeste andere landen, en ook de WHO, bevelen het gebruik van e-sigaretten niet aan.

Het is wellicht niet toevallig dat uit een Britse RCT naar voren kwam dat e-sigaretten tweemaal zo effectief zijn als NVM als hulpmiddel om te stoppen met roken. Na 1 jaar rookte 18% van de e-sigarettengebruikers geen gewone sigaretten meer tegenover 10% van de NVM-groep.
Nederlandse experts plaatsen kanttekeningen bij dit onderzoek. Zo hebben beide groepen ook vier weken coaching gehad, terwijl een doorsnee damper dit niet krijgt. Ook maakte 80% van de 'gestopte' rokers die waren gaan dampen, na een jaar nog steeds gebruik van de e-smoker. Daardoor bleven zij verslaafd aan nicotine en kregen ze nog altijd schadelijke stoffen binnen. 

Op de sociale media (Twitter, YouTube, Instagram en Pinterest) zijn bijna alleen  boodschappen terug te vinden die positief staan tegenover dampen, meestal afkomstig van de industrie en tevreden gebruikers van e-sigaretten. Kritische kanttekeningen vanuit de gezondheidszorg of de overheid worden node gemist.

Verband tussen roken en bloeding van een subarachnoidaal aneurysma
Uit een systematische review en meta-analyse blijkt dat de wereldwijde incidentie van bloedingen van een subarachnoidaal aneurysma, een gevaarlijke vorm van beroerte, tussen 1960 en 2017 is afgenomen. Met elke 1% afname in rookprevalentie verminderde de incidentie van subarachnoidaal aneurysma met 2,4%.  

Adolescenten gevoelig voor afschrikwekkende foto's
Met name afschrikwekkende foto's van longkanker op tabaksverpakkingen worden door adolescenten als een effectieve manier gezien om niet met roken te beginnen of sterk te overwegen om te stoppen met roken, aldus een systematische review. Grafische gezondheidswaarschuwingen worden door adolescenten als effectiever ervaren dan tekstuele waarschuwingen, zeker in combinatie met donkere neutrale verpakkingen.

Lacunes in onderzoek naar tabaksontmoediging
Uit een overzicht van de onderwerpen in 681 reviews over tabaksontmoediging (periode 2004-2018) blijkt dat er een sterke focus op stoppen-met-roken ligt. Productregulering, verpakking en verkoop aan minderjarigen worden minder belicht. Meer onderzoek is nodig naar de structurele en sociale factoren die van invloed zijn op het tabaksgebruik en naar de rol van de tabaksindustrie.  

Hollandse nieuwe

Onno van Schayck (Universiteit van Maastricht) toont aan dat hulp bij stoppen met roken door de apotheek effectief kan zijn.

Silvan Licher (Erasmus Universiteit Rotterdam) laat met behulp van data uit de longitudinale Rotterdam Studie zien dat 45-plussers die niet roken en geen hypertensie of overgewicht hebben, niet alleen langer leven maar ook langer gezond leven.

Gera Nagelhout (IVO) concludeert dat de tabaksindustrie de meest effectieve maatregelen uit het Nationale Preventieakkoord, zoals accijnsverhogingen en neutrale verpakkingen, zal gaan tegenwerken.

Andrea Rozema (Tilburg University) vond dat leerlingen op middelbare scholen met een rookverbod iets minder vaak rookten dan leerlingen op middelbare scholen zonder rookverbod, maar dit verschil was niet significant.

Eline Meijer (Leiden UMC) concludeert dat de implementatie van de stoppen-met-roken richtlijn verbeterd kan worden door training gericht op kennisvergroting (verloskundigen, gynaecologen en kinderartsen) en vaardigheden (verpleegkundigen).

Nadia Sadok (Groningen UMC) concludeert dat vrouwen die roken acht maal zoveel kans hebben op ernstige complicaties na een alloplastische borstreconstructie dan niet-rokende vrouwen.

Rechana Desai (Universiteit van Maastricht) stelt vast dat vroege schoolverlaters in Zuid-Afrika vaker roken dan de leerlingen die op school blijven.

Sigrid Troelstra (Amsterdam UMC) stelt vast dat de Stoptober campagne van 2016 effectief was omdat na drie maanden nog 71,8% van de respondenten gestopt was met roken.

Hanneke Scholten (Radboud Universiteit) toont aan dat aan roken gerelateerde cues via een go/no-go-training kunnen worden gedevalueerd, óók bij rokers.

Marilisa Boffo (Universiteit van Amsterdam) concludeert dat Cognitive Bias Modification (CBM)-training een klein positief effect heeft op de cognitieve bias en de mate van terugval bij tabaksverslaafden, maar niet op het gebruik van tabaksproducten.

Lopende zaken

Kwart kinderboerderijen rookvrij
Op 4 februari heeft Staatssecretaris Paul Blokhuis de 100e kinderboerderij rookvrij verklaard.
 

Nationale Tabaksonderzoeksprijs
De eerste winnaar van de Nationale Tabaksonderzoeksprijs is Jentien Vermeulen. Zij ontving de prijs voor haar publicatie over het verband tussen roken en cognitief functioneren bij personen met een psychotische stoornis.

Columns van de Nieuwsbrief Tabaksontmoediging
Alle columns die vanaf 2013 tot en met 2018 in deze Nieuwsbrief werden gepubliceerd zijn gebundeld.

Consortia in de strijd tegen tabak
ZonMw heeft in samenwerking met de Hartstichting, KWF Kankerbestrijding en het Longfonds een subsidieronde voor onderzoek naar tabaksontmoediging opgezet. Uit deze subsidieronde zijn 4 consortia gestart.    

In de startblokken

Stemmen voor de Rookvrije Generatie Awards gestart
Vanaf 18 februari tot en met 13 maart kan iedereen stemmen op de genomineerden voor de Rookvrije Generatie Awards via www.rookvrijegeneratie.nl/awards.

Toolkit Rookvrije Zorg
Recent is de toolkit Rookvrije Zorg gelanceerd. De website, bedoeld voor en door het zorgveld, biedt professionals en organisaties handvatten om een rookvrije werk- en behandelcultuur te realiseren. Heeft u een best practice die nog niet op de site staat? Graag insturen via rookvrijezorg@trimbos.nl.

'Track-and-trace systeem' operationeel per 20 mei
In een Kamerbrief van het Ministerie van Buitenlandse Zaken staat het standpunt van de regering met betrekking tot het Europese 'Tweede actieplan bestrijding illegale tabakshandel 2018-2022'. Nederland staat achter het FCTC-Protocol betreffende de uitbanning van illegale handel in tabaksproducten en zal het verdrag gaan ratificeren. Verder zal het EU-traceerbaarheidssysteem voor tabaksproducten per 20 mei 2019 moeten zijn ingevoerd. De verpakkingseenheden van tabaksproducten zullen dan voorzien zijn van een unieke identificatiemarkering.

Kamervragen over het Nationaal Preventieakkoord
Op 23 januari 2019 heeft de vaste Kamercommissie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport 505 vragen voorgelegd aan de Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport over de brief van 23 november 2018 inzake het Nationaal Preventieakkoord.

Aanpak wereldwijde illegale handel in tabaksproducten
Ter aanvulling van het FCTC-protocol betreffende de uitbanning van illegale handel in tabaksproducten komt de Wereldbank met een wereldwijde inventarisatie van de omvang van, de problemen met en de mogelijke respons op die illegale handel. Er worden praktische aanwijzingen gegeven voor beleidsmakers.

Nieuw-Zeeland: roken met kinderen in auto verboden
In Nieuw-Zeeland is het binnenkort verboden om in een auto waarin kinderen tot 18 jaar zitten te roken of te dampen.

VOX-project Frisse longen
Vox-klassen organiseerde in samenwerking met het Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis en Sick of Smoking het project Frisse Longen. Hierbij ging het om de werking van de longen (biologie) en rookpreventie gericht op de omgeving van leerlingen. De eindopdracht was het maken van een voorlichtingsboekje voor de ouders. De leerlingen werden ook geconfronteerd met een longkankerpatiënt.

Is roken een vrije keuze
KWF Kankerbestrijding en de Rookvrije Generatie hebben een filmpje op hun Facebookpagina gezet waarin de vraag aan de orde komt of roken een vrije keuze is.

Kinderboek over roken
Kinderboekenschrijfster Martine Glaser reikte het eerste exemplaar van 'Mij pak je niet' uit aan longarts Wanda de Kanter. Het is het eerste boek voor jongeren over roken. Glaser verloor zelf haar dochter aan longkanker.

Onderzoek naar sponsoring door tabaksindustrie
Met Mission Winnow en A Better Tomorrow zijn de tabaksfabrikanten plotseling terug in de Formule 1 en de motorsport. De Europese Unie en Australië gaan de sponsordeals van Philip Morris en British American Tobacco met de F1-teams Ferrari en McLaren en het Ducati MotoGP team onderzoeken.

Binnenlandse bijeenkomsten

Netwerkbijeenkomst rookvrije openbare ruimtes [Alliantie Nederland Rookvrij]
Over rookvrije openbare buitenruimtes:7 maart 2019, van 13.00 uur tot 16.30 uur in kantoorgebouw Woudstede, Zwarte Woud 2 te Utrecht

Nederlands Congres Volksgezondheid (NCVGZ) 2019, 11 april Jaarbeurs Utrecht, Track 'Samen op weg naar een Rookvrije Generatie';

Buitenlandse bijeenkomsten/events

Global Forum on Human Rights and a Tobacco-Free World, 26 maart 2019, Boekarest, Roemenië, (Cotroceni Palace).

ENSP - SRP 4th International Conference on Tobacco Control, 27-29 maart 2019, Boekarest, Roemenië.

26th Nicotine Dependence Conference 2019, 20-21 mei 2019, Rochester, MN, VS.

The National Conference on Tobacco or Health (NCTOH) (USA), 27-29 augustus, 2019, Minneapolis, Minnesota, VS.

The 3rd E-Cigarette Summit USA, 29 april 2019, Washington D.C., VS.

World No Tobacco Day, 31 mei 2019.

SRNT 26th Annual Meeting, 11-14 maart 2020, Hilton New Orleans Riverside, New Orleans, VS.

The 7th annual UK E-Cigarette Summit,14th November 2019, The Royal Society, London

De volgende nieuwsbrief...

...verschijnt op 9 april 2019.

Gastredacteur

De teksten van deze nieuwsbrief zijn geredigeerd door gastredacteur Dr. Petra Hopman (Trimbos-instituut).