Debat

Manou de Nennie, beleidsadviseur tabaksontmoediging bij het Ministerie van VWS, kijkt terug op de aanloop naar het debat rondom het Preventieakkoord.

Cytisine als behandeling voor nicotineverslaving

Cytisine is een goedkoop alternatief voor de huidige medicatie bij het stoppen met roken. Dat is de conclusie van een uitgebreide review en meta-analyse. Cytisine, dat onder andere voorkomt in de zaden van de gouden regen, is een nicotine-agonist die al decennia in Centraal en Oost-Europa wordt ingezet als ondersteuning bij het stoppen met roken. De auteurs concluderen tevens dat het gebruik van cytisine veilig is, met slechts milde bijwerkingen. 

Onderzoek in 'the real world': welke interventies werken?

Een Engels vragenlijstonderzoek onder 18.000 respondenten zocht uit of de effectiviteit van stoppen met roken methodes verschilt als rekening wordt gehouden met de praktijk van alle dag: rokers verschillen nu eenmaal in de mate van verslaving, sociaal-economische status (SES), leeftijd en geslacht. De conclusies: het gebruik van e-sigaretten of varenicline tijdens een stoppoging verhoogt in Engeland de kans op stoppen ten opzichte van stoppen zonder hulpmiddelen. Nicotinevervangingstherapie op voorschrift is effectief, maar alleen voor rokers ouder dan 45 jaar. Websites zijn behulpzaam voor mensen met een lage SES. De werkzaamheid van andere methoden, zoals CGT, werd niet aangetoond. 

Geen wereldwijde afname aantal rokers ondanks FCTC

De WHO heeft de effecten gepubliceerd sinds de invoering in 2003 van de FCTC (Framework Convention on Tobacco Control) op het gebruik van tabak wereldwijd. Er zijn 181 landen, waaronder Nederland, aangesloten met als doel de bevolking tegen de gevolgen van tabaksgebruik te beschermen. Een bundel van artikelen toont de effectbeoordelingen over de jaren. Daarnaast blijkt uit een evaluatiestudie dat er op globaal niveau geen afname is van de rookprevalentie sinds de invoering van de FCTC. Integendeel, de rookprevalentie in de lage- en middeninkomenslanden en in Azië is juist omhoog gegaan. De auteurs concluderen onder andere dat het tabaksontmoedigingsbeleid nog meer geïmplementeerd dient te worden en dat er meer adequate reacties moeten volgen op activiteiten vanuit de tabaksindustrie.

Tabaksgebruik veroorzaakt één op vijf ziekten binnen EU

Een rapport van de WHO onder EU-staten concludeert dat de EU met 29% de grootste proportie rokers heeft. 18% van de niet-besmettelijke ziektes blijkt te wijten aan tabaksgebruik. Verder worden 27% van de gevallen van kanker en 90% van de gevallen van longkanker door roken veroorzaakt.

Hollandse Nieuwe

Marieke van Aerde (Trimbos-instituut) beschrijft dat methodologische aspecten van invloed kunnen zijn op de schatting van het percentage rokers in de bevolking en biedt handvatten om de rookprevalentie tussen Europese landen beter op waarde te schatten.

Jeroen Bommelé (Trimbos-instituut) toonde de dalende trend in rokende volwassenen in de infographic 'kerncijfers roken'.

Kei Long Cheung (universiteit van Maastricht) toont aan dat vooral de interactieve online stoppen-met-roken-interventies in potentie een groot kostenbesparend effect kunnen hebben.

Thomas Kuijpers (universiteit van Maastricht) beschrijft in een Europese studie hoe framing en (politieke) instituties samenhangen met beleidsmonopolies van gezondheidsorganisaties en de tabaksindustrie.

Thomas Kuijpers (universiteit van Maastricht) zocht in de wetenschappelijke literatuur naar determinanten van het beleidsproces voor drie maatregelen om roken bij jongeren tegen te gaan. Er bleek amper onderzoek naar te zijn gedaan, terwijl meer inzicht in hoe beleid tot stand komt essentieel is om verschillen in tabaksbeleid tussen landen te kunnen verklaren.

Mirte Kuipers (Amsterdam UMC) concludeert dat er in Engeland in oktober meer stoppogingen plaatsvinden dan in andere maanden, waarbij een correlatie werd gevonden tussen de hoogte van het campagnebudget en het aantal stoppogingen. 

Tessa Scheffers-van Schayck (Trimbos-instituut) beschrijft dat roken vóór, tijdens en na de zwangerschap licht, maar niet significant, is gedaald onder vrouwen.

Michael Schreuders (Amsterdam UMC-UvA) toont dat scholieren van middelbare scholen tijdens schooltijd nog steeds roken ondanks rookvrij beleid.

Eefje Willemse (Trimbos-instituut) concludeert in verkennend onderzoek onder andere dat er weinig aandacht is voor stoppen-met-roken adviezen en begeleiding van de direct sociale omgeving van zwangeren. 

Marc Willemsen (Trimbos-instituut) concludeert dat de invoering van generieke verpakkingen een belangrijk onderdeel vormt van een bredere aanpak om roken in de samenleving te ontmoedigen. 

In de startblokken

Het Trimbos-instituut ondersteunt zorgprofessionals bij de inzet van de publiekscampagne 'Stoptober, 28 dagen niet roken!'. Zorgverleners kunnen posters, flyers en visitekaartjes bestellen. En ben/ken je een roker die wel wat extra hulp kan gebruiken? Stoptober werft deelnemers voor het STOPTOBERHUIS!

Ruim 1 miljoen euro is toegekend voor onderzoek naar effectief tabaksontmoedigingsbeleid. De projecten (startdatum 1 september) worden uitgevoerd bij het AmsterdamUMC-AMC, Erasmus MC, onderzoeksinstituut IVO, Trimbos-instituut en de Universiteit van Maastricht.

Uit de praktijk

Vanuit PROMISE, een project gericht op laagopgeleide zwangere vrouwen, is nieuw voorlichtingsmateriaal met beeldverhalen beschikbaar om aanstaande moeders (en hun partner) te helpen stoppen met roken.

Weer diverse nieuwe zorginstellingen (en buitenterrein) rookvrij! Het Antoni van Leeuwenhoekziekenhuis, Bravis ziekenhuis, medisch centrum Jan van Goyen zijn vanaf 31 mei 2019 rookvrij. Het St. Anna ziekenhuis volgt op 1 oktober. 

Uitstalverbod per 1 juli 2020

Het uitstalverbod voor supermarkten treedt op 1 juli 2020 in werking (was 1 januari 2020). Voor andere verkooppunten geldt dit verbod per 1 januari 2021. Tabaksautomaten worden per 1 januari 2022 verboden. Een klein deel van de tabaksspeciaalzaken wordt van het uitstalverbod uitgezonderd.

Invoering standaardverpakking komt eraan

In deze Nota van toelichting aan de Kamer wordt de invoering van standaardverpakkingen voor sigaretten en shag onderbouwd met wetenschappelijk bewijs dat neutrale verpakkingen kunnen bijdragen tot een vermindering van het aantal rokers. Zo'n verpakking wordt gekenmerkt door de afwezigheid van beeldmerken. Er wordt gestreefd naar invoering per 1 juli 2020.

Voortgang Preventieakkoord

Op alle vier de thema's van het deelakkoord roken van het Nationaal Preventieakkoord is vooruitgang geboekt. Zo komen er steeds meer rookvrije (kind) omgevingen, de stoppen met roken zorg heeft een nieuwe zorgstandaard, het eigen risico voor stoppen met roken zorg verdwijnt per 1 januari 2020, in de herfst van 2019 komt er een publiekscampagne over rookvrij opgroeien, steeds meer zorginstellingen zijn rookvrij en er wordt stapsgewijs toegewerkt naar rookvrije organisaties. Verder zijn er diverse wijzigingen in wet- en regelgeving rondom tabak.  

Gifnormen voor sigaretten

Staatssecretaris Blokhuis antwoordt op Kamervragen over gifnormen voor sigaretten dat volgens de ISO-norm 8243 de maximale emissiewaarden voor sigaretten voor teer en nicotine met 20% en voor koolmonoxide met 25% overschreden mogen worden. Inmiddels hebben Noorwegen, Denemarken, Finland en IJsland zich bij het Nederlandse initiatief aangesloten om binnen de Europese Tabaksproducten Richtlijn (TPD) een onafhankelijke meetmethode voor het afroken van sigaretten in te voeren.

Inspectieresultaten rookverbod en leeftijdsgrens tabak

In het kader van het toezicht op de naleving van rookverboden heeft de NVWA in 2018 17.054 rookcontroles uitgevoerd en daarbij 1172 (6,9%) maatregelen opgelegd. Deze rookcontroles waren in de horeca (waaronder shishalounges), op evenementen en bij andere bedrijfscategorieën. Daarnaast heeft de NVWA in 2018 4.923 leeftijdsgrenscontroles naar de verkoop van tabak aan personen jonger dan 18 jaar uitgevoerd, waarbij 139 boetes zijn opgelegd. In de horeca is het maatregelpercentage voor overtreding van de leeftijdsgrens het hoogst.  

‘De Sjoemelsigaret’

Een nieuw boek waarin Joop Bouma, in 2019 verkozen tot Journalist van het Jaar, de overlegcultuur rondom het Nederlandse tabaksbeleid beschrijft.

Award voor de Alliantie Nederland Rookvrij

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft dit jaar in Brussel op 11 juni een 'World no Tobacco Award' toegekend aan de Alliantie Nederland Rookvrij.

#artsenslaanalarm

Als antwoord op de oproep van de voorzitter van de KNMG hebben meer dan 150 artsen bij de Tweede Kamer alarm geslagen over rookverslaving. Ze deden in korte filmpjes een oproep om het Preventieakkoord te steunen. Bij Pauw aan tafel vertellen artsen over deze actie.

Driekwart Nederlanders pleit voor actief rookvrij beleid

Onderzoek van Kantar, namens KWF kankerbestrijding toont dat 80% van de ondervraagden vindt dat de overheid maatregelen moet nemen om te voorkomen dat jongeren starten met roken, door sigaretten niet meer zichtbaar te maken in het winkelaanbod, en driekwart van de Nederlanders wil dat de samenleving zich inzet voor een Rookvrije generatie. 

E-sigaret JUUL met te veel nicotine vrij verkrijgbaar

Het RIVM waarschuwt voor de JUUL. Deze e-sigaret, populair onder Amerikaanse tieners, bevat veel nicotine en de Amerikaanse versie is in de Europese Unie illegaal, wegens de te hoge hoeveelheid nicotine per milliliter. Onderzoek van de Volkskrant toont dat, ondanks het aangescherpte toezicht van NVWA, de e-sigaret Juul toch in Amsterdamse (souvenir)winkels te koop is.

De volgende nieuwsbrief ...

... verschijnt op 10 september.

Binnenlandse bijeenkomsten

NIP-Symposium 'Tabak van!' Op weg naar een rookvrije GGZ en verslavingszorg?, Zalen van Zeven, Boothstraat 7, Utrecht, 15 november 2019, 13.00 - 17.00 uur

Buitenlandse bijeenkomsten

The National Conference on Tobacco or Health (NCTOH) (USA), 27-29 augustus 2019, Minneapolis, Minnesota, VS

19th SRNT Europe Conference, 12-14 september 2019, Meet Ullevaal, Oslo, Norway

The 7th annual UK E-Cigarette Summit,14 november 2019, The Royal Society, London

8th European Conference on Tobacco and Health (ECToH), 19 -22 februari 2020, Berlijn, Duitsland

SRNT 26th Annual Meeting, 11-14 maart 2020, Hilton New Orleans Riverside, New Orleans, VS

Gastredacteurs

Jochem Raams, Sweder Aaftink en Laure Heydanus (v.l.n.r.) zijn de gastredacteurs van deze nieuwsbrief. Zij volgen de studie Geneeskunde aan het UMC Utrecht.